“เด็กเตี้ย” ภาวะซ่อนเร้นที่ต้องเฝ้าระวัง
ศูนย์ : ศูนย์สุขภาพเด็ก
บทความโดย : นพ. ศุภวุฒิ สุขสันติเลิศ
วัยเด็ก เป็นช่วงชีวิตที่มีการเปลี่ยนแปลง รวมทั้งมีการเจริญเติบโตอย่างต่อเนื่องจนถึงวัยผู้ใหญ่ เด็กที่มีการเจริญเติบโตช้าอาจจะบ่งบอกถึงความผิดปกติของโรคบางอย่างที่ซ่อนเร้นอยู่ และควรได้รับการแก้ไขอย่างเหมาะสมตั้งแต่เนิ่นๆ
สารบัญ
ปัจจัยที่มีผลกับการเจริญเติบโตของเด็ก
- กรรมพันธุ์เป็นปัจจัยที่สำคัญที่สุด
- โภชนาการที่เหมาะสมไม่มากเกินไปหรือน้อยเกินไป
- การนอนหลับที่เพียงพออย่างน้อยวันละ 8-10 ชม.
- การออกกำลังกายที่สม่ำเสมอสัปดาห์ละ 2-3 ครั้ง
- ความเจ็บป่วยโรคเรื้อรังที่ซ่อนเร้นอยู่ที่ทำให้เด็กเติบโตช้าได้
- ยาบางกลุ่ม ได้แก่ กลุ่มยาสเตียรอยด์ซึ่งถ้าได้รับปริมาณมากจะมีผลต่อการเจริญเติบโต
- ฮอร์โมน มีฮอร์โมนหลายอย่างซึ่งหากมีปริมาณน้อยจะมีผลทำให้เด็กไม่เติบโตได้
ทราบได้อย่างไรว่าลูกเติบโตช้า
- ตัวเล็กเมื่อเปรียบเทียบกับพี่น้องท้องเดียวกันเมื่ออายุเท่าๆ กัน
- ตัวเล็กกว่าเพื่อนๆ ในวัยเดียวกัน
- มีอัตราการเจริญเติบโตลดลงโดยเปรียบเทียบในกราฟการเจริญเติบโตหรือไม่เติบโตเลย
- ส่วนสูงอยู่ต่ำกว่าเส้นล่างสุดของกราฟการเจริญเติบโตตามเพศและอายุของเด็ก
อาหารอย่างไรที่เหมาะสมกับการเจริญเติบโต
การเลือกกินอาหารที่เหมาะสมได้สัดส่วนจะทำให้ร่างกายเจริญเติบโตอย่างเหมาะสม มีสุขภาพดีและไม่อ้วน ลักษณะอาหารที่ควรกิน คือ
- ควรรับประทานอาหารครบ 5 หมู่ คือ ข้าวแป้ง เนื้อสัตว์และนม ไขมัน ผักและผลไม้อย่างสมดุล
- ดื่มนมวันละ 2-3 แก้ว เพื่อให้ได้แคลเซียมเพียงพอ
- ควรรับประทานอาหารประเภทผักและผลไม้เป็นประจำเพื่อให้ได้ใยอาหาร
- รับประทานอาหารที่มีธาตุเหล็กสูงเป็นประจำเช่นตับเนื้อสัตว์ไข่แดงผักใบเขียว
- ไม่ควรกินอาหารรสหวานจัดและอาหารประเภทน้ำตาลมาก
- หลีกเลี่ยงอาหารที่มันมากเกินไป เช่น ทอดน้ำมัน
- หลีกเลี่ยงน้ำอัดลมและของขบเคี้ยว เช่น ขนมหวาน ขนมกรุบกรอบ เป็นต้น
ฮอร์โมนอะไรบ้างที่เกี่ยวข้องกับการเจริญเติบโต
ฮอร์โมนถูกหลั่งจากต่อมต่างๆ เข้าสู่กระแสเลือดไปมีผลต่อการทำงานของเซลล์ต่างๆ ในร่างกายการเจริญเติบโตที่อาศัยฮอร์โมนหลายชนิด ได้แก่
- ฮอร์โมนการเจริญเติบโต (Growth Hormone)
- ฮอร์โมนไทรอยด์ (Thyroid Hormone)
- ฮอร์โมนเพศ ซึ่งปกติจะสร้างจากต่อมเพศ ถ้าไม่สามารถสร้างฮอร์โมนได้ เด็กจะเติบโตช้าและไม่มีอาการแสดงของการเข้าสู่วัยหนุ่มสาว
- คอร์ติซอล (Cortisol) สร้างจากต่อมหมวกไต เป็นฮอร์โมนที่ตอบสนองต่อสภาวะเครียด หากมีมากเกินไป จะมีผลรบกวนการเจริญเติบโตได้
ภาวะตัวเตี้ยปกติ
ภาวะตัวเตี้ยปกติ (Normat Variant Short Stature) เป็นภาวะที่พบได้บ่อย ไม่ได้มีโรคอะไรซ่อนเร้นอยู่ และไม่ต้องทำการรักษาใดๆ ได้แก่
- เตี้ยตามกรรมพันธุ์ (Familial Short Stature) คือ เด็กที่ตัวเล็กสืบเนื่องจากบิดาและมารดาตัวเล็ก
- เตี้ยชนิด “ม้าตีนปลาย” (Constitutional Delayed Growth and Puberty) เด็กกลุ่มนี้จะเตี้ยร่วมกับเข้าสู่วัยหนุ่มวัยสาวช้ากว่าเด็กทั่วไป มักได้ประวัติการเข้าสู่วัยหนุ่มสาวช้าในบิดาและมารดาร่วมด้วย เช่นมารดามีประจำเดือนครั้งแรกอายุ 15 ปี
การประเมินเด็กที่มีรูปร่างเตี้ย
กุมารแพทย์จะประเมินดูอัตราการเจริญเติบโต และเปรียบเทียบกับกราฟการเจริญเติบโต หากสงสัยว่ามีความผิดปกติ แพทย์ผู้ดูแลจะแนะนำให้รับการตรวจเพิ่มเติมจากกุมารแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านต่อมไร้ท่อต่อไป
ข้อมูลที่นำมาใช้ประเมินเด็กที่มีรูปร่างเตี้ย มีดังนี้
- ประวัติของเด็กและครอบครัว ได้แก่
- ประวัติการตั้งครรภ์ของมารดาการคลอดน้ำหนักและความยาวแรกเกิด
- ประวัติการเจ็บป่วยของเด็กอาหารที่ได้รับ
- พัฒนาการของเด็ก
- ความสูงและการเข้าสู่วัยหนุ่มสาวของบิดามารดาและพี่น้อง
- การตรวจร่างกาย
- ชั่งน้ำหนัก วัดส่วนสูงหรือความยาวในเด็กเล็ก วัดความยาวของส่วนแขน ขา และเส้นรอบศีรษะ ด้วยวิธีและอุปกรณ์ที่มาตรฐาน และบันทึกในกราฟเพื่อดูรูปแบบการเจริญเติบโตของเด็ก
- การตรวจร่างกายระบบอื่นๆ เพื่อหาความผิดปกติที่พบร่วมกัน
- การตรวจอายุกระดูก เพื่อทราบถึงระดับการเจริญเติบโตของกระดูก เพื่อใช้ในการใช้ประเมินการเจริญเติบโตของเด็ก สามารถตรวจได้จากการเอกซเรย์ฝ่ามือและข้อมือ เพื่อประเมินดูการเจริญเติบโตของกระดูก
- การตรวจอื่นๆ ทางห้องปฏิบัติการ - การตรวจทางห้องปฏิบัติการจะทำในเด็กที่สงสัยว่าจะมีความผิดปกติของฮอร์โมน ได้แก่ การตรวจเลือดวัดระดับของฮอร์โมน หรือ การทดสอบทางด้านฮอร์โมน เป็นต้น
อ้างอิงข้อมูลจาก : สมาคมต่อมไร้ท่อเด็กและวัยรุ่นไทย
