การฟื้นฟูผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองและอัมพาต (Stroke)
ศูนย์ : ศูนย์สมองและระบบประสาท
บทความโดย : พญ. รุ่งทิพย์ ชัยธีรกิจ
โรคหลอดเลือดสมองเป็นสาเหตุหนึ่งที่พบบ่อยของความพิการ ทำให้ผู้ป่วยไม่สามารถประกอบกิจวัตรประจำวัน เคลื่อนไหวและเดินได้ตามปกติ ส่งผลต่อการดำเนินชีวิตและคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย แต่เนื่องจากในปัจจุบันมีความก้าวหน้าทางการแพทย์ การรักษาและการบำบัดฟื้นฟูสามารถช่วยลดอาการผิดปกติ และเพิ่มสมรรถภาพของผู้ป่วย
ลักษณะอาการที่พบบ่อย
- อัมพาตอ่อนแรง ขยับแขนขาได้น้อย หรือไม่ได้เลย ทำให้ไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้
- ปากเบี้ยว มีน้ำลายไหล พูดไม่ชัด ดูดกลืนน้ำและอาหารลำบาก
- ชาแขนขาข้างที่อัมพาต ไม่มีความรู้สึกเวลาโดนของร้อน หรือของมีคม
- ข้อไหล่หลวมหลุด ซึ่งเกิดจากกล้ามเนื้อรอบหัวไหล่อ่อนแรง
- กล้ามเนื้อเกร็งกระตุก ซึ่งอาจพบได้ในระยะต่อมาของการเป็นอัมพาต
- แขนและมือปวดบวม ซึ่งอาจเกิดจากการไม่เคลื่อนไหวของแขนและขา
- มีปัญหาด้านการกลืน อาจทำให้มีโอกาสเกิดสำลักอาหารเข้าปอด และเป็นโรคปอดอักเสบตามมาได้
ปัญหาต่างๆ เหล่านี้ควรได้รับการบำบัดอย่างถูกวิธี แบบบูรณาการในการรักษาโดยแพทย์ด้านสมองและระบบประสาทและแพทย์ด้านเวชศาสตร์ฟื้นฟู ร่วมกับนักกิจกรรมบำบัด และ นักกายภาพบำบัด เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถฟื้นฟูได้เต็มที่
TMS คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า รักษาอัมพฤกษ์ อัมพาต
ปัจจุบันมีเครื่องมือที่จะช่วยฟื้นฟูผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง โดยการกระตุ้นสมองด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (Transcranial Magnetic Stimulation, TMS) เป็นเทคโนโลยีที่ใช้คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้ากระตุ้นที่ปลายประสาท โดยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้านี้จะลงลึกไปที่ปลายประสาทประมาน 1-3 เซนติเมตร เพี่อเหนี่ยวนำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงการทำงานของระบบประสาทและกล้ามเนื้อ โดยหลักการของเครื่อง คือ การส่งคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า เข้าไปกระตุ้นสมองจากภายนอก โดยสามารถทำได้ทั้งการกระตุ้นสมองข้างที่มีปัญหา หรือยับยั้งสมองข้างตรงข้ามเพื่อปรับสมดุลในการทำงานของสมอง ซึ่งการกระตุ้นดังกล่าวจะเป็นการกระตุ้นการเชื่อมต่อกันใหม่ของเซลล์ประสาท เพื่อให้เกิดการฟื้นฟูและการเคลื่อนไหวกล้ามเนื้อดีขึ้น ไม่ทำให้เกิดการบาดเจ็บต่ออวัยวะโดยรอบ ช่วยปรับการทำงานฟื้นฟูของสมองที่บกพร่องให้คงที่ โดยไม่ทำให้เกิดอันตรายต่อผู้ป่วย ยิ่งทำควบคู่กับกายภาพบำบัด จะช่วยผู้ป่วยให้ฟื้นฟูได้ดีขึ้นมากกว่า 50-60 %
การฟื้นฟูโรคหลอดเลือดสมองใช้เวลานานเท่าไหร่
ระยะเวลาฟื้นฟูขึ้นอยู่กับชนิด เส้นเลือดในสมองตีบ เส้นเลือดในสมองแตก อัมพาต อัมพฤกษ์ และความรุนแรงของโรค รวมถึงตำแหน่งที่เกิดโรค โดยการฟื้นฟูโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) นี้ จะได้ผลดีที่สุดเมื่อเริ่มฟื้นฟูเร็วที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ เพื่อกระตุ้นและส่งเสริมการทำงานของเซลล์สมอง ส่วนการฟื้นฟูโรคหลอดเลือดสมองอย่างเข้มข้น เหมาะสมในช่วง 1 ถึง 3 เดือนแรก หลังเกิดโรค และยังคงต้องฝึกต่อเนื่องในเดือนถัดมา เพื่อการพัฒนาทางการเคลื่อนไหว ความคิด ความจำที่มีประสิทธิภาพ โดย 12 สัปดาห์แรกเป็นช่วงสำคัญ ในระยะดังกล่าวนี้ ผู้ป่วยจำเป็นต้องเข้ารับการฝึกสมรรถภาพและฟื้นฟู โดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญรวมถึงทีม นักกายภาพบำบัด และ นักกิจกรรมบำบัด
โปรแกรมกายภาพบำบัด และ โปรแกรมกิจกรรมบำบัด
โดยนักกายภาพบำบัดและนักกิจกรรมบำบัดที่มีความชำนาญและประสบการณ์ พร้อมทั้งเครื่องมือและอุปกรณ์ทางกายภาพบำบัดที่ครบครัน เหมาะสมสำหรับผู้ป่วย เน้นไปที่การฟื้นฟู กระตุ้น ฝึกกลืน ที่อยู่ออกแบบมาเพื่อผู้ป่วยในรูปแบบที่ต่างกัน ให้เหมาะสมในแต่ละบุคคล เพื่อการทำกายภาพและกิจกรรมบำบัดเพื่อให้ได้ประสิทธิภาพสูงสุด
เมื่อผู้ป่วยได้เข้าร่วมโปรแกรมฟื้นฟูโรคหลอดเลือดสมองกับเรา ผู้ป่วยจะสามารถฟื้นฟูและมีพัฒนาการที่ดีขึ้นอย่างชัดเจนได้ด้วยโปรแกรมการรักษา แบบองค์รวมด้วยการใช้อุปกรณ์ทางการแพทย์เพื่อกระตุ้นสมอง ร่วมกับการออกแบบกายภาพบำบัดและกิจกรรมบำบัดเข้าด้วยกัน โปรแกรมนี้ยังสามารถฟื้นฟูผู้ป่วยที่เกิดอาการ โรคหลอดเลือดสมอง อัมพาต อัมพฤกษ์ มาแล้วหลายปี สมองนั้นมีความสามารถในการฟื้นฟูอย่างดีโดยเฉพาะการถูกกระตุ้น ร่วมกับการทำกายภาพบำบัดและกิจกรรมบำบัดไปด้วยกัน
บทความทางการแพทย์ศูนย์สมองและระบบประสาท