เนื้องอกสมองจากมะเร็งระยะแพร่กระจาย (Brain Metastases)

เนื้องอกเยื่อหุ้มสมอง (Meningioma) เกิดขึ้นในชั้นเยื่อหุ้มสมองและเยื่อหุ้มไขสันหลัง ส่วนใหญ่เติบโตช้า แสดงอาการแบบค่อยเป็นค่อยไปเวลานานเป็นเดือนเป็นปี มักทำให้มีอาการปวดศีรษะ มือหรือเท้าอ่อนแรง อาการชัก

เนื้องอกสมอง Brain Metastases เป็นอย่างไร

เนื้องอกเบรน-เมตแทสเทซิส (Brain Metastases) เกิดมาจากการแพร่กระจายของเซลล์มะเร็งของอวัยวะอื่นๆ เข้าสู่สมองจนทำให้เกิดเป็นเนื้องงอกที่สมองได้ เนื้องอกลุกลามไปสมองที่พบบ่อยที่สุดคือ มะเร็งปอด มะเร็งเต้านม มะเร็งลำไส้ และมะเร็งผิวหนังชนิด melanoma ตามลำดับ เพราะเป็นมะเร็งที่พบได้บ่อยและมีหลอดเลือดมาเลี้ยงปริมาณมาก ทำให้มีการกระจายของเซลล์มะเร็งจากก้อนมะเร็งผ่านเข้าเนื้อสมองทางหลอดเลือดได้ง่าย

อาการแสดงเนื้องอกสมอง Brain Metastases

อาการแสดงของผู้ป่วยเนื้องอก Brain Metastases อาจเป็นได้ตั้งแต่ไม่มีอาการ แต่อาการที่พบมากที่สุดคือ อาการปวดศีรษะ มึนงง คลื่นไส้ อาเจียน ความจำ คำพูด พฤติกรรมที่เปลี่ยนแปลงไป หรือรุนแรงถึงขั้นซึมไม่รู้สึกตัว เป็นต้น บางครั้งอาจมีอาการทางระบบประสาท เช่น อาการชาหรืออ่อนแรงแขนขา หรือการทรงตัวที่ผิดปกติไป ผู้ป่วยบางรายอาจจะมีอาการจากมะเร็งที่แพร่กระจายมาสมองโดยที่ไม่เคยรู้ว่าเป็นมะเร็งที่ใดมาก่อน

ทั้งนี้อาการก็ขึ้นกับขนาดจำนวนและตำแหน่งของมะเร็งแพร่กระจายไปที่สมอง โดยตำแหน่งที่พบได้บ่อยที่สุดคือบริเวณสมองใหญ่ (cerebral hemisphere) เนื่องจากมีหลอดเลือดมาเลี้ยงจำนวนมาก โดยเฉพาะบริเวณรอยต่อระหว่างสมองเนื้อสีเทา (gray matter) และ สมองเนื้อสีขาว (white matter) เพราะมีการเปลี่ยนแปลงขนาดของเส้นเลือดอย่างฉับพลันทำให้เซลล์มะเร็งที่กระจายมาอยู่บริเวณนี้ได้ง่าย

การตรวจและวินิจฉัย

เบื้องต้นแพทย์จะทำการตรวจร่างกาย และทำการทดสอบทางประสาทวิทยาก่อน เช่น ตรวจการมองเห็น การได้ยิน การทรงตัว ความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ การรับความรู้สึก และปฏิกิริยาตอบสนองทางร่างกาย ในผู้ป่วยที่มีประวัติเป็นโรคมะเร็งอยู่เดิม อาจมีเนื้องอก Brain Metastases ร่วมด้วยได้ หากมีอาการที่น่าสงสัยจะต้องทำการตรวจด้วยการเอกซเรย์คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าของสมอง (MRI Brain) เพื่อสร้างภาพถ่ายโครงสร้างภายในสมองและเนื้องอก ที่มีความละเอียดที่มากกว่าภาพเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT)

สำหรับผู้ป่วยที่บังเอิญตรวจเจอเนื้องอก Brain Metastases โดยที่ไม่มีประวัติของโรคมะเร็งมาก่อน จำเป็นต้องได้รับการตรวจหาต้นทางของมะเร็งด้วยการตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT scan) ในอวัยวะหลักๆ ที่ต้องตรวจได้แก่ ปอด เต้านม ผิวหนัง ไต และก็ลำไส้ โดยที่อวัยวะเหล่านี้มักจะมีก้อนเนื้องอกผิดปกติเกิดขึ้นเหมือนกัน รวมไปถึงการตรวจด้วยเครื่องถ่ายภาพรังสี (PET scan) อวัยวะอื่นๆ ร่วมด้วย เพื่อหาตำแหน่งของเซลล์มะเร็งที่อาจแพร่ลามไปยังอวัยวะอื่นๆ ต่อไปได้

การรักษาเนื้องอกสมอง Brain Metastases

แพทย์จะประเมินการรักษาตามระยะของโรคมะเร็งหลัก จำนวนก้อนมะเร็งที่แพร่กระจายมาที่สมอง สภาพร่างกายของผู้ป่วย อายุของผู้ป่วย โดยการรักษาจะมีทั้งวิธีการฉายรังสีครอบคลุมสมองทั้งหมด (whole brain radiation) ซึ่งเป็นวิธีหลักในการรักษาโรคนี้ วิธีการผ่าตัด หรือ การฉายรังสีเฉพาะตำแหน่งด้วย stereotactic radiosurgery (SRS)

การรักษาด้วยการผ่าตัดเนื้องงอกสมอง Brain Metastases จะทำในกรณีที่ก้อนมีขนาดใหญ่ และอยู่ในส่วนของสมองที่ตัดออกได้ และ/หรือต้องการชิ้นเนื้อออกมาตรวจเพิ่มเพื่อทราบชนิดของเซลล์มะเร็ง หลังจากนั้นผู้ป่วยมักจะได้รับการฉายรังสีตามหลังการผ่าตัดเพื่อเพิ่มการควบคุมโรคในสมอง การผ่าตัดได้ประโยชน์มากในผู้ป่วยที่มีรอยโรคในสมองตำแหน่งเดียวโดยก้อนขนาด มากกว่าหรือเท่ากับ 3 ซม. ก้อนที่บริเวณสมองน้อย (cerebellum) และผู้ป่วยที่สมองบวมมาก

วิธีการฉายรังสีครอบคลุมสมองทั้งหมด (whole brain radiation) เหมาะสำหรับผู้ป่วยในกรณีที่มีเนื้องงอกสมอง Brain Metastases อยู่ในตำแหน่งที่ตัดไม่ได้ หรือมีจำนวนหลายก้อน หรือสภาพร่างกายไม่เหมาะสม จะกลายเป็นวิธีหลักที่ใช้รักษาและช่วยในการยืดเวลาของผู้ป่วยออกไปได้

ส่วนการฉายรังสีเฉพาะตำแหน่งด้วย stereotactic radiosurgery (SRS) ได้ผลดีในผู้ป่วยกลุ่มที่ขนาดก้อนน้อยกว่า 3 ซม. เป็นการลดภาวะข้างเคียงจากการได้รับรังสี

เนื้องอกสมอง Brain Metastases เป็นภาวะที่รุนแรงซึ่งส่งผลให้เกิดความทุพพลภาพต่อผู้ป่วย ซึ่งการรักษามีหลายวิธีโดยผลการรักษาขึ้นกับอายุสภาพร่างกายผู้ป่วย การควบคุมต้นตอของมะเร็ง การกระจายไปอวัยวะอื่นและจำนวนก้อนมะเร็งในสมอง และการรักษาต้องอาศัยความร่วมมือของแพทย์เฉพาะทางหลายฝ่ายเพื่อให้ได้ผลการรักษาที่ดีที่สุด หากมีอาการที่เข้าข่าย หรืออย่างใดอย่างหนึ่งควรไปปรึกษาแพทย์เฉพาะทางด้านสมองและระบบประสาทเพื่อตรวจวินิจฉัย