รู้ได้อย่างไรว่าลูกแพ้นมวัว
ศูนย์ : บริการทางการแพทย์ด้านภูมิแพ้, ศูนย์สุขภาพเด็ก
บทความโดย : พญ. วราลี ผดุงพรรค
ทุกวันนี้เราได้ยินคำว่า "แพ้นม" กันมากขึ้น ซึ่งก็คือ การแพ้โปรตีนในนมวัวนั่นเอง ซึ่งมักเกิดในกลุ่มเด็กเล็ก เนื่องจากระบบภูมิคุ้มกัน และระบบย่อยอาหารยังทำงานไม่สมบูรณ์ ทำให้โปรตีนในนมทำปฏิกิริยากับร่างกาย โดยอาการแพ้แสดงได้หลากหลาย และมีความรุนแรงแตกต่างกันออกไป โดยหากแสดงอาการทันที มักเกิดขึ้นหลังจากดื่มนมภายใน 15 นาที - 2 ชั่วโมง เช่น มีผื่นคันขึ้นตามผิวหนัง ลมพิษ ปากบวม ลิ้นบวม หายใจลำบาก ปวดท้อง หรืออาเจียน เป็นต้น อย่างไรก็ตามอาการแพ้โปรตีนนมวัวส่วนใหญ่เป็นภาวะเพียงชั่วคราว อาการจะหายได้ หากเด็กได้รับการดูแลอย่างเหมาะสม
สารบัญ
รู้ได้อย่างไรว่าแพ้?
การแพ้โปรตีนนมวัว เป็นโรคที่วินิจฉัยได้ช่วงแรกที่ดื่มยังไม่แสดงอาการใดๆ ออกมา พอดื่มไปได้สักระยะ 1-2 สัปดาห์จึงแสดงอาการ หากแสดงอาการหลังดื่มทันที เช่น หน้าบวม ปากบวมแดง ลมพิษ อาเจียนมาก มีผื่นขึ้นตามใบหน้าหรือตามตัว บางรายถ่ายเป็นเลือดปนมูก ท้องเสียเรื้อรัง หรือหวัดเรื้อรัง หายใจครืดคราดนานๆ ดังนั้นจำเป็นต้องอาศัยการสังเกตอาการอย่าร่วมกับประวัติสัมพันธ์กับอาการ และหากไม่แน่ใจกับอาการที่เกิดขึ้น ควรปรึกษาแพทย์เพื่อทำการหาสาเหตุ ที่แท้จริง
แบบไหนเข้าข่าย...แพ้!
อาการแพ้ของเด็กแต่ละคนอาจแสดงออกมาไม่เหมือนกัน ขึ้นอยู่กับว่าในร่างกายของลูก ระบบไหนที่ไวต่อสารก่อภูมิแพ้ โดยเฉพาะเด็กคนไหนที่แพ้ง่าย มักมีประวัติ พ่อแม่หรือคนในครอบครัวเป็นภูมิแพ้อยู่แล้ว (ไม่จำเป็นที่พ่อแม่ต้องเป็นคนที่แพ้อาหาร อาจจะเป็นโรคภูมิแพ้อย่างอื่น เช่น ภูมิแพ้จมูกอักเสบ ผื่น แพ้ผิวหนังและหอบหืด)
อาการแพ้ ที่พบบ่อยที่สุดในเด็กเล็ก คือ ผื่นภูมิแพ้ ผิวหนังอักเสบ ส่วนใหญ่จะเกิดบริเวณใบหน้า โดยเฉพาะที่แก้มทั้ง 2 ข้าง อาจมีผื่นขึ้นที่ด้านนอกแขน ข้อศอก ข้อมือ ข้อพับแขนขา หัวเข่า ข้อเท้า หรือตามลำตัว ซึ่งเกิดขึ้นจากการอักเสบของผิวหนัง ถ้าเป็นมากก็มีตุ่มน้ำ และหรือน้ำเหลืองเยิ้มออกมา ในเด็กที่โตขึ้นมาหน่อยผื่นแพ้จะไม่ขึ้นที่หน้าแล้ว มักจะขึ้นตามบริเวณที่มีรอยย่น เช่น รอบคอ ข้อพับ แขน ข้อศอก หลังเข่า หรือขึ้นที่มือและเท้า โดยผื่นจะสมดุลทั้งซ้าย-ขวา และมีอาการคันมาก ผิวหนังมักแห้งและสากไปทั่วๆ ตัว มีการอักเสบแดงเรื้อรัง เป็นๆ หายๆ
การแพ้โปรตีนนมวัว ไม่ได้แสดงอาการทางผิวหนังอย่างเดียว บางรายมีอาการอาเจียนมากหลังทานนม หรือมีอาการระบบทางเดินหายใจ คล้ายอาการภูมิแพ้อากาศหรือเป็นหวัดเรื้อรัง เด็กจะไอมาก หายใจเร็ว จนหน้าอกยุบ/ซี่โครงบาน เวลาหายใจก็มีเสียงวี้ดๆ เหมือนอาการแสดงของโรคหอบหืดได้ ในรายที่แพ้แบบเฉียบพลันหลังทานนมวัวภายใน 1-4 ชั่วโมง จะมีอาการ ผื่นรอบปาก ผื่นลมพิษ หน้าบวม อาเจียนมาก น้ำมูกไหล ไอ หอบ ทันที หรือแพ้รุนแรงจนถึงขั้นเสียชีวิตได้
แบบไหนเข้าข่าย...แพ้!
อาการแพ้ของเด็กแต่ละคนอาจแสดงออกมาไม่เหมือนกัน ขึ้นอยู่กับว่าในร่างกายของลูก ระบบไหนที่ไวต่อสารก่อภูมิแพ้ โดยเฉพาะเด็กคนไหนที่แพ้ง่าย มักมีประวัติ พ่อแม่หรือคนในครอบครัวเป็นภูมิแพ้อยู่แล้ว (ไม่จำเป็นที่พ่อแม่ต้องเป็นคนที่แพ้อาหาร อาจจะเป็นโรคภูมิแพ้อย่างอื่น เช่น ภูมิแพ้จมูกอักเสบ ผื่น แพ้ผิวหนังและหอบหืด)
อาการแพ้ ที่พบบ่อยที่สุดในเด็กเล็ก คือ ผื่นภูมิแพ้ ผิวหนังอักเสบ ส่วนใหญ่จะเกิดบริเวณใบหน้า โดยเฉพาะที่แก้มทั้ง 2 ข้าง อาจมีผื่นขึ้นที่ด้านนอกแขน ข้อศอก ข้อมือ ข้อพับแขนขา หัวเข่า ข้อเท้า หรือตามลำตัว ซึ่งเกิดขึ้นจากการอักเสบของผิวหนัง ถ้าเป็นมากก็มีตุ่มน้ำ และหรือน้ำเหลืองเยิ้มออกมา ในเด็กที่โตขึ้นมาหน่อยผื่นแพ้จะไม่ขึ้นที่หน้าแล้ว มักจะขึ้นตามบริเวณที่มีรอยย่น เช่น รอบคอ ข้อพับ แขน ข้อศอก หลังเข่า หรือขึ้นที่มือและเท้า โดยผื่นจะสมดุลทั้งซ้าย-ขวา และมีอาการคันมาก ผิวหนังมักแห้งและสากไปทั่วๆ ตัว มีการอักเสบแดงเรื้อรัง เป็นๆ หายๆ
การแพ้โปรตีนนมวัว ไม่ได้แสดงอาการทางผิวหนังอย่างเดียว บางรายมีอาการอาเจียนมากหลังทานนม หรือมีอาการระบบทางเดินหายใจ คล้ายอาการภูมิแพ้อากาศหรือเป็นหวัดเรื้อรัง เด็กจะไอมาก หายใจเร็ว จนหน้าอกยุบ/ซี่โครงบาน เวลาหายใจก็มีเสียงวี้ดๆ เหมือนอาการแสดงของโรคหอบหืดได้ ในรายที่แพ้แบบเฉียบพลันหลังทานนมวัวภายใน 1-4 ชั่วโมง จะมีอาการ ผื่นรอบปาก ผื่นลมพิษ หน้าบวม อาเจียนมาก น้ำมูกไหล ไอ หอบ ทันที หรือแพ้รุนแรงจนถึงขั้นเสียชีวิตได้
สิ่งสำคัญในการดูแลเด็กเล็ก
ทานนมแม่ให้นานที่สุดอย่างน้อย 4-6 เดือน เพื่อเป็นการป้องกัน และลดอาการแพ้โปรตีนนมวัว โดยมารดาที่มีลูกแพ้นมวัว ควรงดบริโภคนมวัวและอาหารที่ผลิตจากนมวัว เพราะพบว่านมวัวผ่านมาทางน้ำนมแม่ได้ ตัวเด็กงดทานนทวัว และผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนประกอบจากนมวัว หากสงสัยว่าลูกเข้าข่ายแพ้นมวัว ควรมาพบแพทย์เพื่อรับคำปรึกษาและคำแนะนำ เกี่ยวกับการเปลี่ยนนมเป็นนมที่เหมาะสม และแนวทางการให้อาหารเสริมในเด็กต่อไป
ผลิตภัณฑ์อาหารที่มีนมวัวหรือส่วนประกอบของนมวัวเป็นส่วนผส
กลุ่มผลิตภัณฑ์นม
- นมวัว ไขมันจากนมวัว นมข้นจืด และนมข้นหวาน
- ชีสทุกชนิด
- อาหารประเภทครีม เช่น วิปครีม (Whipped Cream)
- เครื่องดื่มผสมนมหรือไอศกรีม เช่น Malted milk
- เนย ไขมันเนย (Butter fat butter solids) น้ำมันเนย (Ghee)
- โยเกิร์ต
- นมที่ผ่านการหมักด้วยเม็ดบัวหิมะ (Ker)
- คาราเมล
- พุดดิ้ง
- คัสตาร์ด หรือสังขยา
- ช็อคโกแลต
- ขนมหวานกรอบแข็ง (Nougut)
- อาหารที่ส่วนประกอบของโปรตีนเวย์ (Whey) หรือเคซีน (Casein) เช่น Calciuam Caseinate,Iron Caseinate,Zinc Caseinate
- น้ำตาลแล็กโทส และ Lactulose
กลุ่มอาหารที่อาจมีการปนเปื้อนของนมวัวในกระบวนการผลิต (โปรดอ่านฉลากโภชณาการเสมอ)
- เนื้อโคและไส้กรอก
- มาร์การีน (Margarine)
- ขนมปัง และขนมอบ (พัฟฟ์-พาย)
- ซุปและผงซุปพร้อมดื่ม
- ซีเรียลผง
- ลูกอมหรือขนมเจลลี่ชนิดเคี้ยวหนึบ
- การแต่งกลิ่นธรรมชาติ และกลิ่นสังเคราะห์ (Natural and articial favorings)
- ข้าวมันต่างๆ
- ผลิตภัณฑ์ที่มีโปรตีนสูง (High protein product)
จาก 5 ข้อดีของการทำอิ๊กซี่ (ICSI) ที่กล่าวไปข้างต้น จะพบว่าอิ๊กซี่เป็นเทคโนโลยีเพื่อรักษาผู้มีบุตรยากที่น่าสนใจไม่น้อย อย่างไรก็ตามคู่สมรสที่เข้าข่ายหรือกำลังตกอยู่ในภาวะมีบุตรยาก ควรรีบเข้ามาปรึกษาแพทย์และทำการตรวจเพื่อให้ทราบถึงสาเหตุของการเกิดภาวะดังกล่าว แพทย์จึงจะเลือกวิธีรักษาให้กับคู่สมรสที่มีปัญหาได้อย่างเหมาะสมนั่นเอง
พญ.วราลี ผดุงพรรค
กุมารเวชศาสตร์โรคภูมิแพ้และภูมิคุ้มกัน
ศูนย์สุขภาพเด็ก, บริการทางการแพทย์ด้านภูมิแพ้
ปรึกษาทุกปัญหาสุขภาพแบบออนไลน์
ไม่เสียค่าใช้จ่าย
บทความทางการแพทย์บริการทางการแพทย์ด้านภูมิแพ้, ศูนย์สุขภาพเด็ก
