Long Covid ภาวะอันตรายในผู้สูงอายุ

ศูนย์ : บริการทางการแพทย์ด้านการดูแลผู้สูงอายุ, ศูนย์อายุรกรรม

บทความโดย : นพ. ภาณุวัฒก์ ว่องตระกูลเรือง

ผู้สูงอายุหลายท่านจะมีสุขภาพร่างกายที่ไม่ค่อยแข็งแรงอยู่แล้ว หากป่วยเป็นโควิด และเมื่อหลังจากหายโควิดแล้ว อาจยิ่งทำให้อาการของโรคเด่นชัดขึ้น

ผลกระทบต่อปอดที่เกิดจาก Long Covid

ระบบที่เจอปัญหาได้บ่อยที่สุดคือ ระบบปอด โดยเฉพาะผู้สูงอายุที่มีสมรรถภาพปอดที่แย่อยู่แล้ว เช่น มีโรคประจำตัวต่างๆ จะทำให้คนไข้มีอาการรู้สึกเหนื่อยง่าย หลังกลับออกจากโรงพยาบาลไป กิจวัตรประจำวัน จากที่เคยทำได้ยาวๆ เคยเดินได้ระยะทางไกลๆ ก็จะเดินได้ลดลง อาจจะมีการบ่นว่าเหนื่อย จะต้องนั่งพัก ซึ่งญาติจะต้องลองสังเกตดู แต่สิ่งเหล่านี้จะเกิดแค่ชั่วครั้งชั่วคราว หลังจาก 1-3 เดือน คนไข้จะค่อยๆ อาการดีขึ้นเรื่อยๆ แล้วก็จะกลับมาเริ่มใช้ชีวิตได้ตามปกติมากขึ้น

อาการใจสั่นจากภาวะ Long Covid

บางครั้งคำว่า "ใจสั่น" อาจจะเป็นคำที่ค่อนข้างยากนิดนึง สำหรับผู้สูงอายุบางคนอาจจะบอกว่าเป็นอาการหวิวๆ มึนๆ หรืออาจจะบ่งบอกได้หลายอาการ ปัจจุบันเรามีเครื่องมือดูแลคนไข้ได้ง่ายขึ้น หลายคนซื้อเครื่องวัดออกซิเจน วัดชีพจร มาไว้ที่บ้าน หรือบางคนอาจจะใช้นาฬิกาเพื่อจับชีพจร ในผู้สูงอายุบางคนหลังจากป่วยเป็น COVID-19 นั้น บางทีชีพจรอาจจะเต้นไปถึง 100-120 ครั้ง/นาที ไม่ต้องตกใจ

แต่ถ้าร่วมกับมีอาการหัวใจเต้นผิดปกติก็อาจจะต้องระมัดระวังการใช้ชีวิต หากมีกิจกรรมที่หนัก หรือเสียเหงื่อเยอะๆ คนไข้อาจจะมีอาการใจสั่นได้มากกว่าปกติ ผู้ดูแลก็ควรอยู่ใกล้ชิด และสังเกตอาการ ถ้าพักผ่อนอย่างเพียงพอ อาการก็จะค่อยๆ ดีขึ้นเรื่อยๆ

ผลกระทบต่อกล้ามเนื้อจากภาวะ Long Covid

ในผู้สูงอายุเมื่อนอนโรงพยาบาลนานๆ ไม่ได้ออกไปเดินใช้กล้ามเนื้อเป็นประจำ ทำให้กล้ามเนื้อลีบ และฝ่อลง รวมถึงเรื่องอาหาร เวลาป่วยจำเป็นต้องใช้สารอาหารเป็นจำนวนมาก ถ้าเกิดภาวะขาดโปรตีน ขาดสารอาหาร ก็จะทำให้กล้ามเนื้อเราฝ่อเหี่ยวลง วิธีสังเกตและวิธีแก้ ถ้าดูกำลังมือ กำลังแขนขา ของคนไข้เริ่มอ่อนแรงลง ควรจะทำ 2 อย่าง

การได้รับสารอาหารที่เพียงพอ โดยเฉพาะอาหารในกลุ่มที่มีโปรตีนสูง แต่ผู้สูงอายุอาจจะกินอาหารประเภทโปรตีนยาก ซึ่งผู้ดูแลอาจจะต้องหาโปรตีนที่หลากหลายให้กินได้ง่ายขึ้น
การออกกำลังกาย เริ่มให้ผู้สูงอายุทำกิจวัตรประจำวันให้ได้มากที่สุด ภายใต้การดูแล ก็จะทำให้กล้ามเนื้อของผู้สูงอายุแข็งแรงได้มากขึ้น

อาการผิวหนังและเส้นผมจากภาวะ Long Covid

ผิวของผู้สูงอายุจะค่อนข้างแห้งอยู่แล้ว และมักจะขาดความชุ่มชื้น ยิ่งเกิดภาวะเจ็บป่วยและมีปัจจัยทางด้านยาหลายๆ ตัวที่กินขณะรักษา COVID-19 ก็จะทำให้ผู้ป่วยเกิดผื่นขึ้นได้ บางคนเป็นสิว บางคนก็เป็นผื่นแพ้ วิธีการป้องกันที่ดีที่สุดก็คือ เวลาอาบน้ำให้ใช้สบู่อ่อนหรือใช้สบู่สำหรับเด็กก็จะช่วยได้ ใช้มอยส์เจอร์ไรเซอร์ทาเพื่อเพิ่มความชุ่มชื้นให้ผิวผู้สูงอายุ จะทำให้ผิวนุ่ม แตกยากขึ้น และจะทำให้ผื่นลดลง

ส่วนเรื่องเส้นผม อาการผมร่วงมักจะเกิดขึ้นหลังจาก 1 เดือน ที่ผู้ป่วยติดเชื้อ COVID-19 เนื่องจากในช่วงที่มีการป่วยหนัก ร่างกายจะใช้เซลล์ในการผลิตเส้นผมที่อายุยาวๆ หลายปีไม่ค่อยได้ ทำให้ร่างกายผลิตเส้นผมที่อายุสั้น คือเพียงแค่ประมาณ 1 เดือน เส้นผมก็จะร่วงแล้ว ซึ่งเวลาเจอภาวะนี้ไม่ต้องตกใจ อีกสักพักจะหายเอง วิธีแก้ก็คือ ควรให้กินอาหารให้เพียงพอ เพื่อช่วยกระตุ้นผมให้แข็งแรง อาจเป็นอาหารที่มีส่วนประกอบของซิงค์หรือไบโอติน แต่ไม่ต้องถึงกับซื้อวิตามินมากิน กินแค่ในอาหารก็น่าจะเพียงพอ

ภาวะซึมเศร้าจากภาวะ Long Covid

สภาวะทางอารมณ์ คือเรื่องความเครียด ความวิตกกังวล หรือภาวะซึมเศร้า อาจจะได้รับการกระตุ้นให้เป็นมาก เนื่องจากผู้สูงอายุผ่านภาวะเจ็บป่วย แล้วต้องมาอยู่โรงพยาบาลอีกหลายวัน ห่างไกลญาติ มีความวิตกกังวลกับญาติพี่น้องที่ต้องอยู่ไกลกัน อาจจะมีภาวะทางอารมณ์ที่เปลี่ยนแปลง ซึ่งอาการเหล่านี้ก็จะค่อยๆ ดีขึ้นไปเอง ยกเว้นว่าถ้าอาการเหล่านั้นส่งผลต่อชีวิตประจำวัน กินไม่ได้ นอนไม่หลับเลย หรือว่าภาวะซึมเศร้าดูเป็นมากขึ้น ก็สามารถมาปรึกษาแพทย์ได้ ซึ่งในบางรายอาจจำเป็นต้องให้ยาเพื่อรักษาอาการซึมเศร้า

คำแนะนำจากคุณหมอ

สำหรับภาวะ Long COVID ญาติพี่น้องใกล้ชิดก็ควรจะสังเกตอาการ เรื่องสุขภาวะต่างๆ เรื่องการกิน การนอน การขับถ่าย ให้กลับมาสู่ภาวะปกติ ถ้าพบว่าไม่ปกติ ให้รีบเข้าไปช่วยแก้ไข ส่วนเรื่องการใช้ชีวิตประจำวัน เวลากลับมาจากโรงพยาบาลแล้วนั้น ผู้ป่วยอาจจะมีภาวะการดูแลตัวเองแย่ลง ผู้ดูแลก็ต้องสังเกตและคอยช่วยเหลือ ให้ผู้สูงอายุกลับมาช่วยเหลือตัวเองให้ได้ปกติโดยเร็วที่สุด สุดท้ายคือ เรื่องภาวะทางอารมณ์ ถ้าผู้สูงอายุมีปัญหาด้านอารมณ์ ก็ให้มาปรึกษาแพทย์ เพื่อเข้ารับการรักษาต่อไป