ปวดท้องน้อยในผู้หญิง สัญญาณเตือนของโรคทางนรีเวช
ศูนย์ : ศูนย์สุขภาพสตรี
บทความโดย : พญ. จุฑาภรณ์ อุทัยแสน
ปวดท้องน้อย ประจำเดือนมามาก มาน้อย สัญญาณเตือนโรคทางนรีเวชปวดท้องน้อย เป็นอาการที่ผู้หญิงหลายคนมักจะมองข้ามอยู่บ่อยครั้ง เพราะคิดว่าเป็นอาการปวดท้องทั่วๆ ไป คล้ายกับการปวดประจำเดือนที่ไม่นานก็หาย แต่หากปวดเฉียบพลัน ปวดท้องประจำเดือนมาก และเป็นมากขึ้นเรื่อยๆ เลือดออกผิดปกติ ปวดบ่อยแบบไม่ทราบสาเหตุ จนไม่สามารถทำกิจวัตรประจำอื่นได้ นั่นอาจเป็นสัญญาณเตือนของโรคทางนรีเวช อย่างเนื้องอกมดลูก และถุงน้ำรังไข่ หรือซีส เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ได้ ฉะนั้นการเข้ารับการตรวจอัลตราซาวด์มดลูกและรังไข่ และการตรวจภายใน จะทำให้สามารถตรวจพบความผิดปกติ เช่น ถุงน้ำรังไข่(ซัสต์) พังผืด ได้ตั้งแต่ระยะเริ่มต้น ช่วยให้การรักษาไม่ซับซ้อน ลดความเสี่ยงระยะยาวได้
สารบัญ
อาการเตือนโรคทางนรีเวชเป็นอย่างไร
อาการปวดท้องน้อย (pelvic pain) ในผู้หญิง เป็นอาการปวดตั้งแต่บริเวณใต้สะดือลงไปจนถึงหัวหน่าว มีทั้งการปวดแบบเฉียบพลัน และการปวดแบบเรื้อรัง อาจจะสัมพันธ์หรือไม่สัมพันธ์กับประจำเดือนได้ และมีอาการอื่น ๆ ร่วมด้วย ดังนี้
- ปวดเฉียบพลัน ทันที และมีอาการรุนแรง
- อาการปวดไม่ดีขึ้นหลังจากทานยาแก้ปวด
- อาการปวดที่เป็นนานเรื้อรัง รบกวนชีวิตประจำวัน โดยเฉพาะเป็นมานานกว่า 6 เดือน
- อาการปวดที่มีอาการอื่นร่วมด้วย เช่น มีไข้ คลื่นไส้อาเจียน ปัสสาวะแสบขัด มีประวัติมีบุตรยาก
- ปวดท้องประจำเดือนมาก และเป็นมากขึ้นเรื่อยๆ ต้องทานยาแก้ปวดมากขึ้นเรื่อยๆ
- เลือดออกผิดปกติ
- บางครั้งอาการปวดอาจลามไปหลัง ขาหนีบ อวัยวะเพศ ต้นขาได้ซึ่งสาเหตุของอาการปวดนั้นมีได้ทั้งจากโรคเกี่ยวกับลำไส้ ทางเดินอาหาร ระบบทางเดินปัสสาวะ กล้ามเนื้อ หรืออาจเป็นมาจากโรคทางนรีเวช เช่น เนื้องอกมดลูก เยื่อบุโพรงมดลุกเจริญผิดที่ ถุงน้ำ (cyst) รังไข่ เป็นต้น ควรเข้าพบสูตินรีแพทย์เพื่อตรวจอัลตราซาวด์มดลูกและรังไข่ และการตรวจภายใน
ใครควรเข้ารับการตรวจ
- ผู้หญิงอายุ 25 ปีขึ้นไป
- ผู้ที่มีประจำเดือนผิดปกติ
- ผู้ที่มีอาการปวดท้องประจำเดือนรุนแรง
- ผู้ที่มีประจำเดือนมานานกว่า 7 วัน
- ผู้ที่มีอาการปวดท้องน้อยบ่อย ๆ ต้องทานยาแก้ปวดมากขึ้นเรื่อยๆ
- ผู้ที่มีเลือดออกผิดปกติ
ตรวจและการวินิจฉัยได้อย่างไร
การวินิจฉัยสาเหตุของอาการปวดท้องน้อยจึงต้องอาศัยการตรวจหลายอย่างเพื่อหาสาเหตุที่แท้จริง โดยทั่วไปแล้ว แพทย์จะดำเนินการซักประวัติ ลักษณะการปวด ตำแหน่งการปวด อาการร่วมอื่นๆ ปัจจัยที่กระตุ้นหรือบรรเทาอาการ และ ประวัติทางการแพทย์อื่นๆ และ การตรวจร่างกาย อาทิ การตรวจช่องท้อง การตรวจภายใน และอาจตรวจพิเศษอื่นๆ เพิ่มเติม เช่น การตรวจอัลตราซาวด์มดลูกและรังไข่
การตรวจอัลตราซาวด์มดลูกและรังไข่ทำได้อย่างไร
การตรวจอัลตราซาวด์มดลูกและรังไข่ (Transvaginal Ultrasound) เป็นวิธีการตรวจวินิจฉัยในการหาสาเหตุของอาการปวดท้องน้อยโดยเฉพาะในผู้หญิง เพราะสามารถให้ภาพของอวัยวะสืบพันธุ์สตรีได้อย่างละเอียด โดยใช้วิธีการส่งคลื่นเสียงความถี่สูงผ่านหัวตรวจที่มีขนาดเล็กที่สอดเข้าไปในช่องคลอด คลื่นเสียงจะสะท้อนกลับมาจากอวัยวะภายใน เช่น มดลูก รังไข่ ปีกมดลูก และสร้างเป็นภาพปรากฏบนหน้าจอ แพทย์จะใช้ภาพเหล่านี้ในการประเมินความผิดปกติ มดลูก ปีกมดลูก (รังไข่) และเยือบุโพรงมดลูกได้
การเตรียมตัวสำหรับการตรวจอัลตราซาวด์ทางช่องคลอด โดยทั่วไปไม่จำเป็นต้องงดน้ำงดอาหาร อาจต้องปัสสาวะทิ้งให้หมดก่อนการตรวจ เพื่อให้ได้ภาพที่ชัดเจนขึ้นและลดความรู้สึกไม่สบาย ควรแจ้งให้แพทย์หรือเจ้าหน้าที่ทราบหากกำลังตั้งครรภ์ หรือมีอาการแพ้ยา/สารใดๆ
ข้อดีของการตรวจอัลตราซาวด์มดลูกและรังไข่
- ให้ภาพที่ชัดเจนและละเอียดกว่า เนื่องจากหัวตรวจอยู่ใกล้กับอวัยวะเป้าหมาย (มดลูก รังไข่) ทำให้ได้ภาพที่มีความละเอียดสูงกว่าการทำอัลตราซาวด์ทางหน้าท้อง ซึ่งอาจถูกบดบังด้วยลำไส้หรือไขมันหน้าท้อง
- สามารถมองเห็นความผิดปกติเล็กๆ ได้ เช่น ถุงน้ำรังไข่ขนาดเล็ก เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ เนื้องอกมดลูก (fibroids) ที่ยังไม่ใหญ่มาก หรือภาวะการตั้งครรภ์นอกมดลูกในระยะแรก
- ประเมินภาวะฉุกเฉินได้ เช่น การตั้งครรภ์นอกมดลูก รังไข่บิดขั้ว หรือการมีเลือดออกในช่องท้อง
ทั้งนี้หากแพทย์สงสัยสาเหตุจากระบบอื่น อาจต้องมีการตรวจเพิ่มเติม เช่น CT scan MRI หรือการส่องกล้องในช่องท้อง เพื่อให้ได้การวินิจฉัยที่ครอบคลุม
โรคที่มากับอาการปวดท้องน้อย
- เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis) เป็นสาเหตุที่พบบ่อยที่สุดของการปวดท้องประจำเดือน โดยเฉพาะในคนที่มีประวัติมีบุตรยาก ปวดเรื้องรังนานกว่า 6 เดือน ปวดหน่วงขณะมีเพศสัมพันธ์ ปวดมากขึ้นเรื่อยๆ ต้องทานยาแก้ปวดมากขึ้นมีคลื่นไส้ อาเจียน หรือ ปวดหน่วงตอนถ่ายอุจาระในช่วงมีประจำเดือน ระหว่างมีประจำเดือน กลุ่มโรคเยื่อบุโพรงมดลุกเจริญผิดที่ยังรวมถึงโรค chocolate cyst อีกด้วย
- เนื้องอกมดลูก (Myoma uteri) อาการปวดมักเกิดจากการที่ก้อนเนื้องอกใหญ่จนมีการกดเบียดอวัยวะข้างเคียง การบิดขั้วของเนื้องอกจะทำให้เกิดการปวดที่รุนแรง ปวดท้องประจำเดือน หรือ มีเนื้อตายภายในเนื้องอก
- เนื้องอก หรือ ถุงน้ำรังไข่ (Ovarian tumor) อาจเกิดการบิดขั้ว แตก รั่ว ของถุงน้ำ จะทำให้เกิดอาการปวดท้องแบเฉียบพลัน อาจมีเลือดออกในช่องท้อง หรือ ติดเชื้อได้ หากถุงน้ำมีขนาดใหญ่มากจะทำให้เกิดอาการแน่นท้อง จุก เสียด ทานอาหารอิ่มง่ายได้
หากพบโรคทางนรีเวชรักษาได้อย่างไร
การรักษาโรคทางนรีเวชมีความหลากหลาย ขึ้นอยู่กับสาเหตุ ความรุนแรงของโรค อายุของผู้ป่วย สุขภาพโดยรวม และความต้องการของผู้ป่วย (เช่น ความต้องการมีบุตร) โดยทั่วไป แนวทางการรักษาสามารถแบ่งออกเป็นหลายประเภท ดังนี้
- การรักษาด้วยยา เช่น ยาแก้ปวดและยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs) ยาฮอร์โมน
- การรักษาด้วยการผ่าตัด เป็นทางเลือกหนึ่งเมื่อการรักษาด้วยยาไม่ได้ผล หรือเมื่อโรคมีความรุนแรง มีภาวะแทรกซ้อน ก้อน ถุงน้ำขนาดใหญ่ หรือจำเป็นต้องนำเนื้อเยื่อที่ผิดปกติออก ได้แก่
- การผ่าตัดแบบเปิดหน้าท้อง เป็นการผ่าตัดแบบดั้งเดิมที่ต้องเปิดแผลใหญ่ที่หน้าท้อง ใช้ในกรณีเนื้องอกขนาดใหญ่มาก หรือมีการลุกลามอวัยวะข้างเคียง มีพังผืดเยอะ หรือในกรณีของมะเร็งลุกลาม
- การผ่าตัดส่องกล้อง เป็นการผ่าตัดแผลเล็ก (minimally invasive surgery) โดยการเจาะรูเล็กๆ ที่หน้าท้อง 3-4 แผล แล้วสอดกล้องและเครื่องมือเข้าไปทำการผ่าตัด ข้อดีคือ เจ็บน้อย ฟื้นตัวระยะสั้น แผลเล็ก และลดโอกาสเกิดพังผืดหลังผ่าตัด
หากมีอาการปวดท้องน้อย เลือดออกผิดปกติ ประจำเดือนมาน้อย ประจำเดือนมามาก การตรวจอัลตราซาวด์มดลูกและรังไข่ เป็นขั้นตอนที่สำคัญและมีประสิทธิภาพในการช่วยแพทย์วินิจฉัยสาเหตุของอาการได้อย่างแม่นยำ โดยศูนย์สุขภาพสตรี โรงพยาบาลนครธน พร้อมดูแลสุขภาพผู้หญิงทุกช่วงวัยอย่างครอบคลุม ด้วยการตรวจคัดกรองและวินิจฉัยเพื่อการป้องกันและวางแผนการรักษาโรคทางนรีเวช ที่เหมาะสมที่สุดสำหรับคุณ
ปรึกษาทุกปัญหาสุขภาพแบบออนไลน์
ไม่เสียค่าใช้จ่าย
บทความทางการแพทย์ศูนย์สุขภาพสตรี
